Nükhet Everi’nin ADİP için hazırladığı “Kültürel Mirasımızı Sırtlayanlar” dizimizin bu bölümünde çevirmen ve editör Buğra Poyraz ile Türkiye’nin kadim cemaatlerinden Asuri Keldanilerini konuştuk. Buğra Poyraz, İstanbul’da tarih eğitimi aldı. Ardından “Papalık ve Osmanlı ilişkileri” üzerine çalışmalar yaptı. Paris 8 Üniversitesi’nde “Türkiye’nin Asuri Keldanileri ve Türkiye’den Fransa’ya Göçleri” konulu doktora programına devam ediyor.
Keldaniler, Nasturi ve Süryani kökenli olup 16. yüzyılda Katolik mezhebine geçmiş bir cemaattir. Kilisenin adı Keldani kilisesi, halkı Asuri Keldani olarak tanımlamak gerekiyor. 16. yüzyılda Papa’nın bu halkın Chaldea (Kalde) bölgesinden geldikleri için kiliselerinin ismini de bu nedenle Keldani olarak belirlediği biliniyor. Yani bugün artık Keldaniler denince, tarihte de hep bahsedilen kadim bir halk değil, 16. yüzyılda Katolik olan Asuriler kastediliyor. Mart 2018’de yapılan bir sayıma göre Türkiyeli Keldanilerin nüfusu 816 idi. Genelde İstanbul’da olan bu cemaatin çoğunluğu 1960’larda Mardin ve Diyarbakır’dan geldi. Körfez Savaşı’nı izleyen yıllarda üçüncü ülkelere gitmek için Türkiye’yi bir köprü olarak kullanan ve Irak’tan gelen mülteci Asuri Keldanilerin sayısı ise on binleri aşmış durumda. Türkiye’deki Katolik kilisesi ve hayır kurumları bu mültecilere destek sağlıyor, hatta mülteci çocukları için İstanbul Valiliği’nin bilgisi dahilinde bir okul eğitim veriyor.
Keldanilerin ilk Patriklik merkezi Diyarbakır’daydı, bugün ise Musul’da bulunmakta. Bugün Türkiye’den göç eden Türkiyeli Keldanilere bakacak olursak, sayıları Fransa’da 20 bin, Belçika’da da 10 bin civarında, toplamda 30 bin Türkiyeli Keldani 1978-1995 yılları arasında göç etmiş. Şırnak sınırları dahilinde sekiz köy ile Siirt’teki bir köyden yaklaşık 4500-5000 kişi Türkiye’den çıkıp Belçika ve Fransa’dan sığınma alıyor. Bu cemaatin birinci nesli hayatta, ikinci nesilden de din adamları, kanaat önderleri, dernek başkanları ve yerel politikacıları var.
Araştırmacı Buğra Poyraz’la Asuri Keldani köylerinin demografik yapısını, bölgedeki göçün nedenlerini, Keldanileri Avrupa yollarına düşüren sürecin hikayesini konuştuk. Poyraz’ın yaptığı bu çalışma bu cemaati ve kültürlerini tanımak için önemli bir kaynak oluşturuyor.